Kazimierz Jędrzej Sawicki-Sawa, znany również pod pseudonimami „Prut” oraz „Odwet”, to postać niezwykle istotna w historii Polski. Urodził się 2 czerwca 1888 roku w Grajewie, a jego życie zakończyło się 2 marca 1971 roku w Londynie. Był generałem brygady Wojska Polskiego oraz wybitnym dowódcą w Armii Krajowej.
W latach 1941–1943 pełnił funkcję komendanta Obszaru Lwów w ramach Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej, co stanowiło kluczowy etap w jego karierze wojskowej. Jego działania miały ogromny wpływ na organizację i strategię Armii Krajowej w tym regionie.
W lipcu 1943 roku Sawicki został mianowany inspektorem Biura Inspekcji Komendy Głównej Armii Krajowej, co dodatkowo podkreśla jego rolę w strukturach armijnych w trudnym czasie II wojny światowej. Po wojnie, w obliczu zmieniającej się sytuacji politycznej, znalazł się w rządzie RP na uchodźstwie jako minister bez teki.
W 1966 roku, w uznaniu jego zasług, prezydent RP na uchodźstwie mianował go generałem dywizji. Kazimierz Sawicki był również odznaczony Orderem Virtuti Militari, co stanowi symbol jego odwagi i poświęcenia w walce o wolność Polski.
Życiorys
Kazimierz Sawicki to postać o bogatym i złożonym życiorysie. Był synem Jana i Aleksandry z Żelechowskich. Wstąpił w szeregi Polskiej Partii Socjalistycznej oraz Organizacji Bojowej PPS już w 1905 roku. Jego działalność polityczna doprowadziła do aresztowania przez władze rosyjskie w 1906 roku. W tym samym czasie rozpoczął studia z zakresu medycyny, które realizował w Krakowie i Pradze. Po ukończeniu studiów uzyskał dyplom na Wydziale Lekarskim.
Związał się z Związkiem Walki Czynnej od 1908 roku, a dwa lata później dołączył do Związku Strzeleckiego. W trakcie I wojny światowej, pomiędzy 1914 a 1915 rokiem, służył w 1 i 5 pułku piechoty Legionów, gdzie pełnił rolę dowódcy plutonu i kompanii. Po zakończeniu działań wojennych, w 1915 roku, objął stanowisko zastępcy komendanta głównego Polskiej Organizacji Wojskowej, które zajmował do listopada 1918 roku.
Wraz z organizacją wojskową miał kluczowy wpływ na odbudowę polskiego wojska po wojnie. Został współorganizatorem, a po tragicznej śmierci majora Zygmunta Bobrowskiego w 1919 roku, dowódcą 36 pułku piechoty Legii Akademickiej w Warszawie. W marcu 1927 roku awansował na dowódcę piechoty dywizyjnej 29 Dywizji Piechoty stacjonującej w Grodnie.
Jako dowódca 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty z siedzibą w Grudziądzu, objął stanowisko w dniu 13 maja 1932 roku. Jego kariera zawodowa nabrała tempa, gdy w lutym 1938 roku został dyrektorem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie. W 1939 roku, w toku narastających napięć wojennych, 31 maja przejął dodatkowo obowiązki generała do spraw jednostek Obrony Narodowej oraz szefa Biura do Spraw Jednostek Obrony Narodowej.
W obliczu wybuchu II wojny światowej, 10 września 1939 roku, otrzymał od gen. bryg. Janusza Głuchowskiego rozkaz objęcia dowództwa Odcinka „Włodzimierz”. Jego zadaniem było oczyszczenie tyłów, utworzenie nowych oddziałów oraz zorganizowanie obrony przepraw na Bugu. Sawicki dotarł do Włodzimierza, gdzie przejął dowództwo nad jednostkami zapasowymi i Wołyńską Półbrygadą Obrony Narodowej. Jednakże na odprawie, dowódca Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie, Mieczysław Smorawiński, odebrał mu dowództwo i zadecydował o demobilizacji żołnierzy z rejonu wschodniego.
W nocy z 18 września 1939 roku, Sawicki wraz z grupą oficerów udał się w kierunku granicy z Węgrami. Do marca 1941 roku przebywał w internowaniu na Węgrzech, skąd uciekł do Polski znajdującej się pod okupacją niemiecką. Po ataku Niemiec na ZSRR, w lipcu 1941 roku, został mianowany komendantem Obszaru Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) Lwów, funkcję tę sprawował do 31 lipca 1943 roku, a od lutego 1942 także jako komendant Obszaru lwowskiego Armii Krajowej.
W latach 1943-1944 Kazimierz Sawicki znalazł się w Komendzie Głównej Armii Krajowej, uczestniczył również w Powstaniu Warszawskim jako szef III rzutu Sztabu. Po jego upadku trafił do niewoli niemieckiej, a po wojnie do 1948 roku mieszkał w Nicei, a następnie przeniósł się do Anglii, gdzie został członkiem Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji osiedlił się w Londynie, aktywnie angażując się w życie polityczne polskiej emigracji, w szczególności w Ligi Niepodległości Polski.
8 sierpnia 1955 roku prezydent RP na uchodźstwie, August Zaleski, powołał go na ministra w gabinecie Hugona Hankego, a następnie w rządzie Antoniego Pająka. 11 października 1955 roku, złożoność pełnionych funkcji doprowadziła do tego, że Sawicki poprosił o zwolnienie z urzędu. W dniu 11 listopada 1966 roku, prezydent Zaleski mianował go generałem dywizji ze starszeństwem.
Zmarł 2 marca 1971 roku w Londynie, a jego miejsce spoczynku zlokalizowane jest na cmentarzu Gunnersbury (Sq. FA, gr. 38).
Awanse
Kazimierz Sawicki przeszedł imponującą ścieżkę awansów w swojej karierze wojskowej, co świadczy o jego umiejętnościach oraz poświęceniu w służbie. Poniżej przedstawione są kluczowe momenty jego awansów:
- podporucznik – 29 września 1914,
- porucznik – 5 marca 1915,
- kapitan – 1919,
- major – 1920,
- podpułkownik – 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty,
- pułkownik – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 48. lokatą w korpusie oficerów piechoty,
- generał brygady – 21 grudnia 1932 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 5. lokatą w korpusie generałów,
- generał dywizji – 11 listopada 1966.
Wszystkie te awanse podkreślają nie tylko jego zaangażowanie, ale również szereg osiągnięć, które przyczyniły się do wzrostu jego prestiżu w armii.
Ordery i odznaczenia
Kazimierz Sawicki był odznaczonym żołnierzem, który otrzymał wiele nagród za swoje zasługi. Poniżej znajduje się lista jego najważniejszych odznaczeń oraz wyróżnień:
- krzyż srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari, przyznany 26 marca 1921,
- krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
- krzyż Niepodległości, wręczony 20 stycznia 1931,
- krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 10 listopada 1928,
- krzyż Walecznych, przyznany czterokrotnie, po raz pierwszy w 1921,
- złoty krzyż zasługi z mieczami,
- złoty krzyż zasługi, przyznany 19 marca 1937,
- medal pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- medal dziesięciolecia odzyskanej niepodległości,
- odznaka „Za wierną służbę”,
- oficer Orderu Legii Honorowej (Francja).
Przypisy
- Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 20.04.2023 r.]
- Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007, s. 220.
- Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007, s. 237.
- Jan Józef Kasprzyk, Liga Niepodległości Polski, [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. XI, Radom 2003, s. 142.
- Kazimierz Pindel, Obrona narodowa 1937–1939, s. 45.
- Piotr Zarzycki, Grupa „Włodzimierz”, s. 23–24.
- Piotr Zarzycki, Grupa „Włodzimierz”, s. 35–36.
- Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 31.03.1927 r.
- M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej oraz organizacji i wyszkolenia wojska”.
- Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2028 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 40, poz. 1854, s. 1546)
- Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 1, Nr 1 z 19.03.1937 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych.
- Pożegnanie dowódcy 36 pp. „Polska Zbrojna”. 102, s. 2, 13.04.1927 r. Warszawa.
- Bitwa warszawska - Legia Akademicka [dostęp 29.11.2011 r.]
- Powstańcze biogramy - Kazimierz Jędrzej Sawicki [dostęp 29.11.2011 r.]
- Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 13 z 09.12.1932 r.
- Dembiński 1969, s. 1. Awans został ogłoszony w Dzienniku Personalnym Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych nr 22 z 1967 roku.
- Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 19–20, s. 135, Lipiec 1971 r. Koło Lwowian w Londynie.
- Armia Krajowa - szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego, pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego, Warszawa 1999, s. 401, 413.
- a b Kryska-Karski i Żurakowski 1991, s. 60.
- M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- Dekret Wodza Naczelnego L. 2795 z 26.03.1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 13, poz. 410)
Oceń: Kazimierz Sawicki